Έχει τονισθεί από πολλούς η ιστορική παραδοχή, ότι η παρουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ελλάδα, ως κοινωνίας προσώπων που έχουν κοινή αναφορά στην ίδια πίστη, είναι συνυφασμένη με την παρουσία στην ιστορία και την εν γένει πορεία του ελληνικού λαού, με τον οποίο σε μεγάλο ποσοστό ταυτίζεται. Η ταύτιση ξεκίνησε από την κοσμογονική συνάντηση του Χριστιανισμού, ως νέας δύναμης που μεταστοιχείωνε πνευματικά τον κόσμο, με τον Ελληνισμό, ως κοινωνίας και ως τρόπου ζωής. Από τότε η ιστορική πορεία του Ελληνισμού θα δεθεί με την Εκκλησία και, μετά την καταστροφή των Ιεροσολύμων από τους Ρωμαίους, Έλληνες θα αναλάβουν την ηγεσία της. Μετά την πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) η Ορθόδοξη Εκκλησία, προικισμένη με τα γνωστά προνόμια από τον Πορθητή, απέκτησε και ένα ιδιότυπο πολιτικό ρόλο και έγινε ο συνεκτικός δεσμός του Νέου Ελληνισμού σε διαδοχή της αυτοκρατορικής εξουσίας που είχε χαθεί. Ο δεσμός αυτός γίνεται πιο έκδηλος στην Επανάσταση, ενώ αρχίζει να χαλαρώνει, σε επίπεδο διοικητικών θεσμών, μετά την ανεξαρτησία του νέου ελληνικού κράτους. Τότε διαμορφώνεται ο εκκλησιαστικός βίος με κυρίαρχο στοιχείο τον περιορισμό της Εκκλησίας στα όρια μιας κοινής δημόσιας υπηρεσίας. [...]