Το έργο αυτό του αθηναίου πολύγραφου συγγραφέα Ξενοφώντος είναι πρόδρομος των μεταγενέστερων μυθιστορηματικών βιογραφιών. Δεν περιορίζεται στην παιδεία, δηλαδή στην εκπαίδευση που είχε στην νεότητά του ο Κύρος, ο ιδρυτής του περσικού κράτους της αρχαιότητας, αλλά επεκτείνεται και στην πολιτικοστρατιωτική δραστηριότητα του ιστορικού αυτού προσώπου. Είναι ένα ηθικοφιλοσοφικό μυθιστόρημα και μέσα από τη μυθιστορηματική μορφή του ο συγγραφέας επιχειρεί να μας δώσει το πορτρέτο του "αρχικού ανδρός", δηλαδή ενός άξιου ηγεμόνα. Ο Ξενοφών στο έργο αυτό δεν είναι προσηλωμένος στην ιστορική ακρίβεια. Ο "πατέρας της Ιστορίας" Ηρόδοτος στο πρώτο του βιβλίο μας δίνει τα απίθανα καθέκαστα της νεότητας του Κύρου και καταγράφει τον θάνατό του στο πεδίο της μάχης. Ο Ξενοφών επινοεί ένα ειρηνικό τέλος για τον μεγάλο ηγέτη: ο Κύρος εδώ τελειώνει ειρηνικά τη ζωή του δίνοντας ψύχραιμος συμβουλές στα παιδιά του και, επιπλέον, μιλάει για την αθανασία της ψυχής εγκατασπείροντας στις υποθήκες του σωκρατικές αντιλήψεις.