Η οθωμανική περίοδος αποτελεί το αντικείμενο πραγμάτευσης του τέταρτου τόμου. Εξωτερικά και εσωτερικά προβλήματα υπονομεύουν προοδευτικά την ισχύ του Βυζαντίου, αφαιρώντας τη δυνατότητα συγκροτημένης και σθεναρής αντεπίθεσης για την αναχαίτιση της τουρκικής επιδρομής στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία συρρικνώνεται διαρκώς έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, που οριοθετεί την οριστική μετάβαση στην οθωμανική κυριαρχία. Ύστερα από μια περίοδο βίαιων εξισλαμισμών, οι ορθόδοξοι υπήκοοι οργανώνονται υπό τη σκέπη του πατριάρχη ο οποίος λειτουργεί ως θεματοφύλακας του οικουμενικού χριστιανισμού και αναλαμβάνει εθναρχικό ρόλο. Έντονες πολιτικές και οικονομικο-κοινωνικές διεργασίες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οδηγούν στην εξέγερση των γενιτσάρων στην πολυπολιτισμική Σμύρνη το 1797, γεγονός που προστίθεται σε μια σειρά βίαιων συγκρούσεων που μαστίζουν την πόλη από τον 17ο αιώνα, ο τόμος ολοκληρώνεται με γλαφυρές περιγραφές του τοπίου και της ανθρωπογεωγραφίας των ευρωπαίων περιηγητών της οθωμανικής Μικρός Ασίας. Περιέχονται τα κείμενα: - Έφη Ραγιά, "Η απώλεια της βυζαντινής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία. Βυζάντιο και Τούρκοι, περίπου 1050-1453" - Στυλιανός Λαμπάκης, "Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης" - Σταύρος Θ. Ανεστίδης, "Το Οικουμενικό Πατριαρχείο υπό οθωμανική κυριαρχία, 1453-1923. Ιστορικές προϋποθέσεις και όροι για την ανάδειξη, εδραίωση και ανάσχεση της εθναρχούσας Μεγάλης Εκκλησίας. - Σοφία Λαΐου, "Το ρεμπελιό της Σμύρνης (1797)" - Γιώργος Μιχαηλίδης, "Ευρωπαίοι περιηγητές στη Μικρά Ασία κατά την οθωμανική περίοδο"