Το Αιγαίο, η ελληνική θάλασσα ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ανατολή, με τα μικρά και μεγάλα νησιά του, συγκεντρώνει έναν δικό του πολιτισμό, μια πολιτισμική προσφορά ανεκτίμητη έξι χιλιάδων χρόνων. Ωστόσο, η συμβολή του στην καλλιτεχνική δημιουργία σε διάφορους τομείς των νεότερων χρόνων είναι λιγότερο γνωστή και δεν έχει ερευνηθεί πάντα διεξοδικά. Η εκκλησιαστική τέχνη, ανάμεσα στην αρχιτεκτονική εφαρμογή, την καλλιτεχνική δημιουργία και τη λατρεία, έχει να παρουσιάσει εξαιρετικά δείγματα σε μάρμαρο, ξύλο, αλλά και γύψο, έργα ουσιαστικά άγνωστα και απρόσιτα στους ερευνητές και στο ευρύτερο κοινό. Αυτόν τον χώρο της εκκλησιαστικής τέχνης έρχεται να καλύψει η εκτεταμένη έρευνα των καθηγητών του ΑΠΘ Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά και Γιώργου Καραδέδου. Το υλικό κυρίως της Άνδρου, που σχετίζεται σχεδόν στο σύνολό του με εργαστήρια της Χίου, οδήγησε τους ερευνητές στο ΒΑ Αιγαίο, κυρίως στα νησιά Χίου και Λέσβου και η έρευνά τους περιέλαβε πλέον όχι μόνον μαρμάρινα έργα, αλλά και τις απομιμήσεις τους σε άλλο υλικό, καθώς και ξυλόγλυπτα που σχετίζονται με αντίστοιχα εργαστήρια μαρμαράδων. Έτσι, στον παρόντα τόμο συγκεντρώνονται και επαναπροσδιορίζονται ζητήματα και συμπεράσματα που παρουσιάστηκαν σε άλλες μελέτες των συγγραφέων, μέσα από το πρίσμα του πλούσιου υλικού που εντοπίστηκε στη Χίο και Λέσβο. Στα δύο νησιά ερευνήθηκαν περισσότεροι από 120 ναοί και μονές και σχολιάζονται περισσότερα από 1.800 έργα: τέμπλα, άμβωνες, θρόνοι, προσκυνητάρια κτλ. Η πλούσια σχεδιαστική και σχεδόν πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση των μνημείων σε ναούς της Χίου και Λέσβου (περισσότερες από 2.500 ψηφιακές φωτογραφίες στον κατάλογο) συνοδεύουν την έκδοση σε CD. Η φωτογράφηση των μνημείων έγινε από τον έμπειρο φωτογράφο Ηλία Ηλιάδη και τους συγγραφείς και αποτελεί καταρχήν μια πρώτη γνωριμία με παντελώς άγνωστα και αδημοσίευτα έργα της εκκλησιαστικής τέχνης, στην εξέλιξη της οποίας διαφαίνεται η σημασία της παράδοσης, η εισαγωγή και αφομοίωση του μπαρόκ, του νεοκλασικισμού, καθώς και η επιστροφή σε βυζαντινά πρότυπα. Η σημασία της Χίου και των χιώτικων εργαστηρίων μαρμάρου και ξυλογλυπτικής στον 17ο και κυρίως στον 18ο ως τις αρχές του 19ου αι., η δυναμική ανάπτυξη της Τήνου τον 19ο και 20ό αι. στη μαρμαρογλυπτική και η διάδοση της εκκλησιαστικής τέχνης με όλες τις μετεξελίξεις της στα μεταβυζαντινά και νεότερα χρόνια, είναι μια συναρπαστική ιστορία που ξετυλίγεται μεθοδικά και με προσοχή στην παρούσα μελέτη. Η έκδοση τελεί υπό την αιγίδα του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων.