Κα­τά την πο­ρεία της Δεύ­τε­ρης (Σο­σι­α­λι­στι­κής) Δι­ε­θνούς, με­τά το 1889, προς το σο­σι­α­λι­σμό, στο μέ­σο των θε­ω­ρη­τι­κών αντε­γκλή­σε­ων ως προς το δί­λημ­μα της με­ταρ­ρύθ­μι­σης ή επα­νά­στα­σης, τα μέ­λη του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος –με­τα­ξύ αυτών σπου­δαίοι εβραίοι μαρ­ξι­στές– στη Ρου­μα­νία, Βουλ­γα­ρία, Σερ­βία και λοι­πές βαλ­κα­νι­κές χώ­ρες είχαν πα­ρα­γω­γή οικο­νο­μι­κών και κοι­νω­νι­κών θε­ω­ρι­ών, και πε­ραι­τέ­ρω έντο­νη δρά­ση. Στην οθω­μα­νι­κή Θεσ­σα­λο­νί­κη, η εβρα­ϊ­κή σο­σι­α­λι­στι­κή Φε­ντε­ρα­σι­όν, ορ­γά­νω­ση πρω­το­φα­νούς μα­ζι­κό­τη­τας, πό­λος συ­σπεί­ρω­σης του πο­λυ­πλη­θούς προ­λε­τα­ρι­ά­του της εβρα­ϊ­κής κοι­νό­τη­τας της πό­λης, δε­χό­με­νη από την ίδρυ­σή της το 1909 ιδε­ο­λο­γι­κές επι­θέ­σεις από τους βούλ­γα­ρους «στε­νούς» και τους σέρ­βους σο­σι­α­λι­στές, προ­σαρ­μο­ζό­ταν στις τρέ­χου­σες συν­θή­κες κοι­νω­νι­κής και πο­λι­τι­κής υπα­νά­πτυ­ξης. Με­τά το 1912, στην ελ­λη­νι­κή Θεσ­σα­λο­νί­κη, η εβρα­ϊ­κή ορ­γά­νω­ση συ­νέ­χι­σε τον αγώ­να για την ειρή­νη, κοι­νω­νι­κή δι­και­ο­σύ­νη και χει­ρα­φέ­τη­ση της ερ­γα­τι­κής τά­ξης, έως το 1918 που εντά­χθη­κε στο ενι­αίο ελ­λη­νι­κό ερ­γα­τι­κό κόμ­μα.