«Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λεύτερος». Η Ασκητική είναι ένα φιλοσοφικό μανιφέστο που διέπεται από έναν οραματικό-προφητικό τόνο, εμποτισμένο με τη λυρικότητα του δη­­μιουργού της. Το νόημα της ζωής και της ύπαρξης συμπυκνώνεται σε έναν συνεχή αγώνα κατά το «ανηφόρισμα του ανθρώπου», όπου το ηθικό «χρέος» συμβαδίζει με την υπαρξιακή «κραυγή», δίνοντας φωνή στην «ελευθερία», στην πλήρη αποδέσμευση της ανθρώπινης οντότητας από κάθε φόβο αλλά και κάθε ελπίδα. Ο Καζαντζάκης επεξεργάστηκε την Ασκητική του ξανά και ξανά, είναι ο σπόρος από όπου βλάστησε όλο του το έργο, όπως εξομολογήθηκε κάποια στιγμή στον Πρεβελάκη. Με άλλα λόγια, πρόκειται για την πεμπτουσία της σκέψης του. Αυτό το γενναιόδωρο βιβλίο, με την οδυνηρή ειλικρίνεια και την ποιητικότητά του, είναι ο διακαής πόθος της ελευθερίας, ο αγώνας προς την ολοκλήρωση, που τελικά καταλήγει σε μια δυνατή κραυγή για να μας οδηγήσει στο ανώτατο σκαλοπάτι της ωριμότητας: τη σιωπή. «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή. Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός, κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος. Μα κι ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή, κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία».