"Το γυμνάσιο έχει παραμελήσει ως τώρα το αντικείμενο με την απόλυτη προτεραιότητα: τη μητρική γλώσσα. Έτσι όμως του λείπει το φυσικό γόνιμο έδαφος για όλες τις παραπέρα παιδευτικές προσπάθειες. Γιατί μόνο στη βάση μιας αυστηρής καλλιέργειας της γλώσσας δυναμώνει η σωστή αίσθηση για τη μεγαλοσύνη των κλασικών μας". Οι διαλέξεις του Νίτσε για την παιδεία, γραμμένες το 1872 στη Βασιλεία, είναι α πιο σημαντικά -και πιο συναρπαστικά- κείμενα της νεότερης θεωρίας για την παιδεία. Σ' αυτές ο νεαρός, τότε, καθηγητής της κλασικής φιλολογίας θέτει με τον πιο άμεσο και ριζικό τρόπο θεμελιώδη ζητήματα της παιδείας, της γλώσσας, της πνευματικής καλλιέργειας γενικότερα.