Η διερεύνηση των ιστορικών γεγονότων με την αναγκαία διεπιστημονική προοπτική μπορεί να εμπλουτίζει την ιστορική γνώση και να συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση και την αξιοποίησή της από τις νεότερες γενιές. Είχα την ευκαιρία, όταν συμμετείχα με ανακοίνωση στο Β' Συνέδριο Επτανησιακού Πολιτισμού που διοργανώθηκε στην Λευκάδα το Σεπτέμβριο του 1984, να παρακολουθήσω από κοντά το ερευνητικό ενδιαφέρον που επιδεικνύει ο κ. Νίκος Φακιολάς σε θέματα κοινωνιολογικής ανάλυσης των ιστορικών γεγονότων και ειδικότερα την ενδελεχή από τον ίδιο επεξεργασία των ιστορικών μαρτυριών που καλύπτουν την περίοδο της Βρετανικής Προστασίας στα Επτάνησα (1809-1864). Η αντίδραση των συνέδρων ιστορικών υπήρξε γόνιμη και εποικοδομητική καθώς και οι ίδιοι αισθάνονταν την ανάγκη να αναλύσουν σε βάθος τις σχετικές με την ερευνώμενη περίοδο ιστορικές μαρτυρίες. Το βιβλίο του κ. Φακιολά διακρίνεται για τη μεθοδική επεξεργασία του ιστορικού υλικού, η οποία και τον ενίσχυσε στην προσπάθειά του να ανατάξει τα γεγονότα σε τόπο και χρόνο και να διατυπώσει τις απόψεις του καθώς και να τις παρουσιάσει με τον δικό του ερμηνευτικό τρόπο. Ο συγγραφέας κινείται σε σημαντικό βαθμό στις παραμέτρους της τοπικής και της γενικής ιστορίας, με την αναγωγή του μερικού στο συνολικό, τις αμφίπλευρες επιδράσεις και αποτυπώσεις, τις ομοιότητες, ιδιαιτερότητες και ετερότητες. Η προσοχή του συγγραφέα είναι σταθερά προσανατολισμένη στο χαρακτήρα και την υφή των κοινωνικών κινημάτων στα Επτάνησα αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα κατά την κρίσιμη περίοδο 1815-1870, κινήματα στα οποία το αγροτικό ζήτημα και το γλωσσικό πρόβλημα είχαν ιδιαίτερη σημασία. Αυτό που ανιχνεύει ο κ. Φακιολάς είναι ότι ο ιδεολογικός πυρήνας των λαϊκών εξεγέρσεων επηρεάσθηκε από ανάλογες κινήσεις της εργατικής τάξης και της διανόησης του δυτικού ευρωπαϊκού χώρου. Η αντιπαράθεση των ανερχόμενων αστών με τους ευγενείς και γαιοκτήμονες άφηνε περιθώρια ελπίδας στα λαϊκά στρώματα για την εθνική και κοινωνική τους χειραφέτηση. Η ταξική συνειδητοποίηση των λαϊκών στρωμάτων ήταν ωστόσο ελειμματική και ο αναβρασμός τους χρησιμοποιήθηκε από τα υπόλοιπα ανταγωνιζόμενα κοινωνικά στρώματα ως μέσον αμοιβαίας εκδίκησης. [...] Γεώργιος Ν. Λεοντσίνης Καθηγητής Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας, Πανεπιστημίου Αθηνών