Είναι άραγε οι ιδέες ολοκληρωτικά δέσμιες των πολιτισμικών, κοινωνικών και ιστορικών ντετερμινισμών τους; Μπορούν άραγε να απελευθερωθούν από αυτούς; Είναι άραγε το πνεύμα ολοκληρωτικά δέσμιο των κατεστημένων ιδεών; Πώς, τότε, γίνεται να εμφανίζονται και να διαδίδονται καινούργιες ιδέες; Πώς μια κουλτούρα επιτρέπει την ανάπτυξη μιας ιδέας που θα την καταστρέψει; Ο τέταρτος τόμος της "Μεθόδου" είναι η συνέχεια της "Γνώσης της γνώσης", έργο στο οποίο εξετάστηκε η ιδέα από τη σκοπιά του ανθρωπίνου πνεύματος/εγκεφάλου (ανθρωπολογία της γνώσης). Αυτός ο τόμος εξετάζει την ιδέα, πρώτα από πολιτισμική και κοινωνική σκοπιά (οικολογία των ιδεών) και στη συνέχεια από τη σκοπιά της αυτονομίας/εξάρτησης του κόσμου των ιδεών (νοόσφαιρα) και της οργάνωσης των ιδεών (νοολογία).